Μια άποψη για τον «Παραδοσιακό ελαιώνα»

Από το 2000 ένα σημαντικό έργο που απασχολεί τον αγροτικό και μη ,κόσμο της περιοχής μας είναι το πρόγραμμα του παραδοσιακού ελαιώνα. Το φιλόδοξο αυτό πρόγραμμα το οποίο στηρίζεται από προγράμματα Ευρωπαικής ένωσης συνεχίζει να «τρέχει» μέχρι σήμερα με τα όποια θετικά του και αρνητικά του. Όμως σε αυτό το άρθρο δεν θα ασχοληθούμε με το αν διεξάγεται ομαλά ή με το αν καθυστερεί η επιβολή των επιδοτήσεων ή όχι. Εκείνο το οποίο μας ενδιαφέρει είναι οι πρωταρχικοί στόχοι του προγράμματος και τα προβλήματα που τελικά αυτό επιλύει.
Διαβάζουμε λοιπόν: ΄΄Με την θέσπιση μέτρων πλέον των ...
κωδικών Ορθής Γεωργικής Πρακτικής (ΚΟΓΠ) αποσκοπείται η προστασία της παραδοσιακής μορφής του ελαιώνα της Άμφισσας με την διατήρηση της μορφής των δέντρων που συνθέτουν τον ελαιώνα (κορμός, κόμη) και την συντήρηση και ορθολογική διαχείριση των αναβαθμίδων και αναχωμάτων (τράφια) που βρίσκονται εντός του ελαιώνα.
Σε αυτό το πρόγραμμα δύναται να ενταχθεί κάθε φυσικό πρόσωπο το οποίο κατέχει νόμιμα ως κύριος ,επικαρπωτής ή μισθωτής επιλέξιμα ελαιοτεμάχια και είναι υπεύθυνο για την διαχείριση της γεωργικής εκμετάλλευσης. Στην περίπτωση της μίσθωσης αυτής πρέπει να λήγει μετά την λήξη της σύμβασης ένταξης στο μέτρο.»
Mια άλλη άποψη είναι ότι ένας επιπλέον σκοπός του προγράμματος είναι να αντισταθμίσει την απώλεια εισοδήματος των παραγωγών από την εφαρμογή της Ζ Ο Ε Δελφών. Κάτι τέτοιο όμως δεν μπορούμε να το υποστηρίξουμε με βεβαιότητα Καλό είναι όμως στο σημείο αυτό να υπενθυμίσουμε τους περιορισμούς Ζ Ο Ε Δελφών:
α. Απαγορεύεται ρητά οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα (ακόμη και απλή περίφραξη) στα όρια του ελαιώνα.
β. Δεν επιτρέπεται η αλλαγή του ελαιοκομικού χαρακτήρα (αλλαγή καλλιέργειας) στο σύνολο του ελαιώνα.
γ. Δεν επιτρέπεται η κοπή των ελαιόδεντρων παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και πάντα με την άδεια της Γεωργικής Υπηρεσίας
δ. Δεν επιτρέπεται η αλλαγή ή καλλιεργούμενης ποικιλίας
ε. Επιβάλλεται η διατήρηση των τράφων και των αναβαθμίδων.
Από τα παραπάνω λοιπόν μπορούμε να διακρίνουμε ότι η παραδοσιακή μορφή του ελαιώνα συνδέεται άμεσα με την διατήρηση της μορφής των δέντρων και την συντήρησή τους και προφανώς δεν έχει σχέση με τη διατήρηση παλιών μεθόδων καλλιέργειας και άροσης ή με την αντιμετώπιση των εχθρών και των ασθενειών της καλλιέργειας με παλιούς τρόπους.
Γενικά παράδοση μπορεί να σημαίνει το πέρασμα κάποιων στοιχείων ενός πολιτισμού από γενιά σε γενιά. Είναι μια σειρά από έθιμα και συνήθειες που θεωρούνται ως ένα συνεκτικό σύνολο νομολογίας που επηρεάζουν την κοινωνική ζωή.
Ένα δέντρο όμως είναι ένας ζωντανός, βιολογικός οργανισμός με συγκεκριμένα όρια παραγωγικής ηλικίας. Έτσι το ερώτημα που τίθεται είναι: Διατηρώντας την μορφή σε ένα δέντρο γηρασμένο και συνεπώς αντιπαραγωγικό τι ακριβώς πετυχαίνουμε?
Μάλλον να διατηρούμε τον υπάρχοντα πληθυσμό δέντρων, να διατηρούμε το υπάρχον περιβάλλον και την κατά τόπους πυκνή φύτευση. Όμως το βερτισίλιο έχει κάνει για άλλη μια φορά αισθητή την παρουσία του και με την βοήθεια της κατάκλυσης μάλλον προβλέπεται να επεκταθεί σε ανησυχητικό βαθμό. Και ακόμα και να υπήρχε γεωργικό σκεύασμα αποτελεσματικό, δεν θα αποτελούσε την καλύτερη λύση. Σε καμία περίπτωση η πυκνή φύτευση δεν έχει άμεση αιτιακή σχέση με την εξάπλωση του βερτισιλίου. Αυτό όμως που επισημαίνουμε είναι ότι οι συνθήκες που δημιούργουντε πλέον στον ελαιώνα ευνοούν την εξάπλωση όχι μόνο του βερτισιλίου αλλά και άλλων ασθενειών.
Σίγουρα τα ηλικιωμένα δέντρα έχουν ένα σπουδαίο ρόλο για το οικοσύστημα. Όταν όμως θέλουμε ένα ελαιώνα παραγωγικό σημαίνει βαθμιαία και μακροχρόνια αντικατάστασή τους.
Επίσης σε καμία περίπτωση δεν δίνονται εμφανή κίνητρα για να ευνοηθούν οι βιολογικές και πιστοποιημένες καλλιέργειες επειδή οι παραγωγοί παίρνουν την ίδια επιδότηση είτε κάνουν βιολογική καλλιέργεια , είτε όχι.
Επομένως αν τελικά το πρόγραμμα αποσκοπούσε σε κάτι καλύτερο(και δεν έχουμε λόγω να μην το πιστεύουμε) μάλλον δεν το καταφέρνει διότι δημιουργείται μια αντίφαση μεταξύ του «παραδοσιακού» τρόπου σκέψης και της ανάγκης για αύξηση της παραγωγικότητας. Στην πράξη αυτό που γίνεται είναι να δημιουργείται η τάση ,τα χωράφια σχεδόν να εγκαταλείπονται για την επιδότηση.
Πολλοί κάτοχοι ελαιοτεμαχίων ,ασχέτως αν δεν ασχολούνται επαγγελματικά με την γεωργία θεωρούν χρήσιμη την οικονομική βοήθεια που παίρνουν από το πρόγραμμα και εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι έτσι είναι. Από το πρόγραμμα επίσης, πολλοί αποθαρρύνονται να νοικιάσουν ελαιοτεμάχια διότι την επιδότηση την λαμβάνει ο ενοικιαζόμενος.
Όμως το ζητούμενο για την περιοχή μας είναι η γενική και αόριστη οικονομική βοήθεια ή η αγροτική ανάπτυξη που μπορεί να επέλθει μέσα από το πρόγραμμα με τα αντίστοιχα πολλαπλάσια οικονομικά οφέλη? Νομίζουμε ,ότι και λογικό και επιθυμητόν είναι ο καθένας που θα ήθελε να ασχοληθεί ως επαγγελματίας αγρότης με τη γεωργία ,να μπορεί να επιβιώνει ασκώντας αποκλειστικά το επάγγελμα αυτό, ώστε να είναι σε θέση να το εξελίσσει. Κάτι τέτοιο δεν είναι άγνωστο ,ούτε ουτοπικό για πολλές ευρωπαϊκές χώρες αλλά καθημερινή πραγματικότητα.
Μπορούμε άραγε να φανταστούμε τις ευεργετικές συνέπειες που θα είχε κάτι τέτοιο για την περιοχή μας?
Σε αυτήν την περίπτωση οι νέοι άνθρωποι θα έβλεπαν το αγροτικό ζήτημα με άλλο μάτι και δεν θα κατέφευγαν εύκολα, απελπισμένοι σε αστικά κέντρα(και πλέον σε άλλες χώρες) κάνοντας ευκαιριακές δουλείες αβέβαιου μέλλοντος και σοβαρότητας.
Πολλοί επίσης χαρακτηρίζουν τον αγροτικό πληθυσμό ότι στερείτε γνώσεων, επαγγελματισμού, σοβαρότητας ,μόρφωσης και άλλους τέτοιους τιμητικούς χαρακτηρισμούς. Έχουν αναρωτηθεί όμως με τα σημερινά δεδομένα πόσα χρήματα χρειάζεται ένας αγρότης για κλάδεμα, λίπανση και λοιπές καλλιεργητικές εργασίες καθώς επίσης για το ποια είναι η τιμή πώλησης του τελικού προιόντος?
Χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε τελικά αν πραγματικά θέλουμε να μιλάμε με όρους αγροτικής ανάπτυξης ,αν νοιαζόμαστε για την γεωργία της περιοχής μας ή αν την βλέπουμε ως μουσειακό είδος καθώς και σαν ένα άλλο μέσο για να συμπληρώνουμε το εισόδημα μας. Είναι γνωστή η φράση από πολλές περιοχές της Ελλάδας ΄΄Καλύτερα ένας παγετός΄΄!!!.
Κλείνοντας αναφέρουμε ότι η Ένωση ΄Αμφισσας , που μόλις φέτος κατάφερε να συσκευάσει το προϊον (μην ξεχνάμε ότι η ελιά Αμφίσσης είναι προίον ΠΟΠ) , θα χρειαστεί μεγαλύτερες ποσότητες για να καλύψει τις ανάγκες τις αγοράς και θα είναι από τους πρώτους που θα αντιμετωπίσουν άμεσα τις αρνητικές συνέπειες.
Φαίνεται λοιπόν ότι το πρόγραμμα του Παραδοσιακού ελαιώνα καλό θα ήταν να εμπλουτισθεί μελλοντικά με πρόσθετους στόχους. Αυτό κατά την γνώμη μας είναι ένα καίριο πρόβλημα και πάνω σε αυτό χρειάζεται να δώσουμε την προσοχή μας.


Ηλίας Καλύβας